Energooszczędność jest kluczem do nowoczesności. Budynki, które wyróżniają się małym zużyciem energii, muszą być przyjazne zarówno dla mieszkańców, jak i środowiska naturalnego. Wyczerpujące się złoża surowców naturalnych, a także rosnące koszty zakupu nośników energii mają znaczący wpływ na potrzebę ograniczenia zapotrzebowania na energię. Ze względu na zużywanie się zasobów surowców, obecne nowelizacje dyrektyw dotyczących energetyki nastawione są na ograniczenie strat ciepła, oszczędzanie energii oraz cięcie kosztów z nią związanych. Niemal każdy z obecnie powstających budynków jest energooszczędny, a już od stycznia 2021 roku nowopowstające budynki będą musiały być wykonane w technologii pasywnej (o praktycznie zerowym zapotrzebowaniu na energię).
Często stosuje się zamiennie dwie nazwy: dom energooszczędny i dom niskoenergetyczny. Jest to jednak błędny zabieg, bowiem między tymi rodzajami występuje kilka rozbieżności. Różni je przede wszystkim wielkość współczynnika EUco (energia użytkowa do ogrzewania). Dom energooszczędny charakteryzuje się współczynnikiem energii użytkowej na poziomie 70 kWh/m2 na rok, przy czym w budynkach niskoenergetycznych to zaledwie 45 kWh/m2 na rok (wartość zbliżona do standardu NF40). Zatem dom energooszczędny to budynek, który nie tylko oszczędza nasze pieniądze, ale również przyczynia się do ochrony środowiska, poprawy jakości i komfortu życia oraz pozytywnie wpływa na zdrowie użytkowników.
Troska o środowisko naturalne jest jednym z czynników, który ma istotny wpływ na decyzję o budowie domu energooszczędnego. Nie jest to jednak najważniejsza przyczyna takiej decyzji. Inwestorzy kierują się raczej względami ekonomicznymi oraz komfortem użytkowania nieruchomości. Koszty eksploatacji budynku mieszkalnego z roku na rok zwiększają się. Ograniczenie ilości spalanego paliwa w kotle czy ilości dostarczanego ciepła z sieci może znacząco wpłynąć na zmniejszenie wydatków związanych z eksploatowaniem.
Ściany fundamentowe oraz wieńce w domu energooszczędnym powinny być ocieplone na swej całej wysokości lub przynajmniej ponad poziom przemarzania gruntu (czyli od 0,8 m do 1,2 m, w zależności od strefy).
Kolejnym krokiem przybliżającym do powstania domu energooszczędnego jest termoizolacja cokołu. Cokół to miejsce, w którym ściany przyziemia oraz podłogi na gruncie łączą się ze ścianami fundamentowymi. Prawidłowe zabezpieczenie przed ucieczką ciepła zapewni ciągła i szczelna termoizolacja ułożona po zewnętrznej stronie przegrody. Takie ułożenie izolacji wyeliminuje również mostki termiczne.
Przy zastosowaniu ścian jednowarstwowych, punkt połączenia się trzech elementów należy zabezpieczyć od zewnątrz materiałem izolacyjnym, który, tworząc cokoły, zachodzi aż na ściany parteru. W ścianach dwuwarstwowych rozwiązanie jest znacznie łatwiejsze ze względu na możliwość połączenia izolacji ścian fundamentowych i przyziemia, co pozwoli na zachowanie ciągłości termoizolacji.
Izolacja podłogi na gruncie jest najniżej położoną przegrodą poziomą w budynku, pozostającą w ciągłym kontakcie z gruntem. To również przegroda, która stanowi granicę dwóch środowisk o różnych parametrach termicznych i wilgotnościowych. Niezależnie od rodzaju podłogi na gruncie, grubość izolacji cieplnej (styropianu, wełny mineralnej) powinna wynosić około 10 cm.
Do ocieplenia ścian zewnętrznych stosuje się wełnę mineralną lub styropian. Grubość warstwy izolacji przyjmuje się na podstawie przepisów budowlanych i obliczeń dotyczących strat ciepła, uwzględniając jednocześnie efekty ekonomiczne, a także możliwość zmniejszenia zużycia energii potrzebnej do ogrzewania budynku. Aby budynek spełniał warunki budynku energooszczędnego, należy m. in. podwyższyć izolacyjność cieplną przegród U<0,18 W/m2K.
Węzły konstrukcyjne to zaledwie detale w całej konstrukcji budynku, jednak wywierają one ogromny wpływ na komfort cieplny wewnątrz domu. Uniknięcie mostków termicznych często bywa trudne, lecz oczywiście możliwe do zrealizowania. Zaizolowanie miejsc węzłów konstrukcyjnych polega na zachowaniu ciągłości izolacji cieplnej na całej powierzchni ścian. Niewłaściwe ocieplenie wieńców w zewnętrznych ścianach powoduje ucieczkę ciepła. W tym miejscu należy docieplić wieniec np. styropianem o najwyższych parametrach Édekl<0,031(W/mK). Aby zminimalizować ucieczkę ciepła przez nadproża, trzeba je docieplić stosując, podobnie jak w przypadku wieńców, styropian o najwyższych parametrach Édekl<0,031(W/mK).
W rozwiązaniu, jakim jest dom energooszczędny, wieńce i nadproża powinny być ocieplone warstwą styropianu w sposób szczelny: styropian jest klejony oraz ułożony na zakład. Spore straty ciepła w domu wywoływane są przez źle zaprojektowane połączenia wspornikowych płyt balkonowych ze stropem. Do łączenia płyt wspornikowych używamy łączników zbrojeniowych ze styropianową wkładką izolacyjną. Elementy nośne takich łączników kotwi się w stropie i płycie balkonowej.
Okna w domach energooszczędnych służą jedynie do oświetlenia wnętrza światłem dziennym. Ze względu na to, że wymianę powietrza przejmuje wentylacja mechaniczna, możemy zainstalować okna bez funkcji otwierania. Mostek cieplny zostaje wyeliminowany poprzez montaż stolarki w warstwie izolacji, na specjalnie przygotowanych do tego kotwach. Rozwiązanie takie jest wymagane w przypadku standardu NF15. Nie ma natomiast potrzeby montowania okien w warstwie izolacji w przypadku standardu NF40. Wystarczy, że ramę okienną zlicujemy z warstwą konstrukcyjną, a izolacja będzie zachodzić na ramę okienną na około 3 cm.
Właściwy dobór drzwi zewnętrznych zmniejszy straty ciepła w tym miejscu nawet o 35 %. Wprost proporcjonalnie do zmniejszenia strat ciepła, zmieni się zapotrzebowanie na energię do ogrzewania budynku: może ona spaść nawet o 2 %. Choć wydawałoby się, że to niewielka ilość, jednak w przypadku domu energooszczędnego jest bardzo istotna. Straty ciepła, które powstają podczas wchodzenia i wychodzenia z domu może ograniczyć wiatrołap wykonany zgodnie ze sztuką budowlaną. Warto też zainwestować w drzwi wejściowe o jak najlepszej izolacyjności termicznej. Drzwi takie najczęściej wykonane są z drewna i profili aluminiowych. Środek drzwi jest wypełniony pianką poliuretanową o podwyższonej termoizolacyjności.
Kwestia ogrzewania ma również znaczący wpływ na energooszczędność. Do ogrzewania podłogowego czy nawiewowego (które najlepiej sprawdzają się w domach energooszczędnych) możemy dołączyć również panele słoneczne do ogrzewania wody użytkowej. Obniży to koszty eksploatacji ogrzewania i wpłynie pozytywnie na środowisko.
Wszystkie zastosowane technologie, które pozytywnie wpływają na szczelność budynku, przyczyniały się jednak do złego funkcjonowania wentylacji grawitacyjnej. Dokładnie dopasowane okna i drzwi uniemożliwiają bowiem swobodny przepływ powietrza. Pojawiła się więc potrzeba opracowania pomysłu na to, w jaki sposób uzupełnić tę lukę w budownictwie, dlatego rozpoczęto montaż dodatkowych elementów, które wymuszają wymianę powietrza. To wentylacja wywiewna i nawiewno-wywiewna. Aby jednak wentylacja była skuteczna, a w domu nie występowały zagrzybienia, zaduch i nie zatrzymywały się przykre zapachy, musi stale wymieniać powietrze zużyte na świeże – napływające z zewnątrz.
A koszty budowy? Nie są dużo większe od budowy tradycyjnego domu. Jednak koszty te zwracają się z nawiązką po kilku sezonach zimowych. Dla porównania, ogrzanie drewnem domu w technologii tradycyjnej to wydatek rzędu 2 tysięcy złotych za sezon, a domu energooszczędnego to jedynie 750 zł. Kwoty zatem są nieporównywalne. Warto przemyśleć decyzję o wybudowaniu domu energooszczędnego czy pasywnego już teraz i cieszyć się przez lata malejącymi rachunkami za ogrzewanie.