Dom jest azylem, o który powinniśmy zadbać od początku do końca trwania prac budowlanych i wykończeniowych. To właśnie w nim znajdujemy spokój, ukojenie i wytchnienie dnia codziennego. Dlatego już na początku prac, powinniśmy rozważnie podejmować decyzje. Zanim zdecydujemy się na zakup działki pod budowę, trzeba zadbać nie tylko o jej lokalizację i wielkość, ale również o właściwe warunki wodno-gruntowe. Jedynym sposobem na dokonanie oceny gruntu jest jego profesjonalne badanie. Takimi usługami zajmują się geotechnicy, geolodzy i architekci (określający stan gruntu i projektu).
GRUNT TO PODSTAWA
Badania geotechniczne wykonuje się w celu określenia warunków wodno-gruntowych podłoża pod inwestycję. Są to konieczne informacje do właściwego i bezpiecznego zaprojektowania fundamentów budynku, doboru typu ich izolacji i możliwości podpiwniczenia budynku. Równie istotną kwestią jest też przydatność badania gruntu przy doborze typu przydomowej oczyszczalni ścieków czy możliwości odprowadzenia wód opadowych z dachu budynku do gruntu. W przypadku kupna gotowego projektu domu jednorodzinnego konieczne jest dostosowanie go do budowy geologicznej działki. Generalizując, rezygnacja z badań geotechnicznych często prowadzi do nierównomiernego osiadania budynku, pękania ścian czy pojawiania się wody gruntowej lub wilgoci w piwnicach. Toteż coraz powszechniej korzysta się z usług fachowców. Nawet typowy i całkiem modelowy wzorzec projektu domu wymaga podjęcia prac przygotowawczych związanych z określeniem stanu gruntu. Istotnym faktem wynikającym z prowadzenia odpowiednich prac jest dobranie właściwych fundamentów dla konstrukcji budynku w oparciu o rzeczywiste dane geologiczne. Zazwyczaj niewielkie domy jednorodzinne zlokalizowane w dogodnych warunkach gruntowych posiadają podobne masywne fundamenty, a w miejscach gdzie konieczne było zastosowanie bardziej zaawansowanego sposobu posadowienia spotykamy te same typowe sposoby zabudowy, charakterystyczne dla całej Polski.
DOBRZE I FACHOWO WYKONANA PRACA
Funkcjonalność większości gruntów w Polsce coraz powszechniej jest uwzględniana w budownictwie domów jednorodzinnych. Jednakże problemy tych, którzy zbudowali domy na nieznanym podłożu, wskazują, że jednak lepiej wiedzieć, jakie grunty występują na naszej działce. I to nie tylko zanim powstanie projekt domu, ale często nawet zanim działka zostanie kupiona. A wszystko za sprawą praw ekonomii - nie opłaca się ryzykować że nie będzie się nadawała do zabudowy.
ZASIĘGNIJ PORADY SPECJALISTY
Jeżeli nie chcemy sami podejmować kluczowych dla naszej inwestycji decyzji, wówczas o pomoc należy się zwrócić do firmy świadczącej usługi geotechniczne. Podobnie jak przy zakupie towaru czy dowolnej usługi, początkowa oszczędność może okazać się droga w skutkach. Dlatego też, wybierając usługodawcę, lepiej jest skupić się na jego doświadczeniu i fachowej wiedzy niż na cenie samej usługi. Przestrogą niech będą przykre doświadczenia płynące z budowy polskich autostrad realizowanych w oparciu o kryterium najniższej ceny.
KROK PO KROKU
Szczególnie istotne jest wykonanie badań gruntu w przypadku gdy projektowane jest podpiwniczenie budynku. Geotechnik lub geolog określa poziom wody gruntowej i ocenia wahania tego poziomu. W niekorzystnych warunkach gruntowych możliwe jest występowanie w piwnicach wody po zakończeniu budowy, nawet na obszarze, na którym woda gruntowa nie występowała. Doświadczony geolog poinformuje nas o możliwości pojawienia się wody na takim terenie.
OBOWIĄZEK CZY POWINNOŚĆ
Należy zatem zadać sobie pytanie, czy badanie gruntu jest obowiązkowe? Jak wygląda to od strony prawnej i użytkowej? Bardzo często architekci, chcąc obniżyć koszty związane z projektem, nie namawiają inwestora na badanie gruntu, sądząc że niewielkie budynki przekazujące na podłoże nieduże obciążenia (a do takich należą przecież domy jednorodzinne) nie są warte wykonywania badań geotechnicznych. Na to pozwalało zatem Prawo budowlane, wedle którego projekt budowlany ma zawierać wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych w zależności od potrzeb. Obecnie zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych budynki jedno- lub dwukondygnacyjne należące do pierwszej kategorii geotechnicznej, muszą być zaprojektowane w oparciu o opinię geotechniczną, która jest niezbędnym dokumentem do otrzymania pozwolenia na budowę.
CZAS ZACZĄĆ BUDOWĘ
Opinia geotechniczna na potrzeby budowy domu jednorodzinnego powinna być sporządzona w oparciu o wykonane otwory badawcze, których ilość i głębokość zależy od budowy geologicznej regionu, głębokości posadowienia fundamentów (podpiwniczenia budynku) oraz od powierzchni projektowanego budynku. Przy występowaniu na działce gruntów słabonośnych konieczne jest rozpoznanie podłoża (co najmniej dwa metry poniżej poziomu zalegania gruntu nośnego).
INICJATYWA I PRACA
Planując kupno działki, na której będziemy budować dom, pamiętajmy, że oprócz walorów estetycznych – położenia, otaczającej ją architektury i walorów technicznych – istotne są też inne informacje, które należy uzyskać jeszcze przed podpisaniem umowy kupna. Wstępne informacje o gruntach znajdujących się w okolicy – niezbędne na etapie przymiarek przed kupnem działki – możemy zazwyczaj uzyskać od potencjalnych sąsiadów. Najlepiej przeprowadzić wywiad wśród starszych mieszkańców, którzy mogą pamiętać, jak wyglądał teren kilkadziesiąt lat temu.
Istotna jest również morfologia terenu – zdaniem specjalistów należy unikać obszarów zaniżonych względem terenów sąsiednich, gdyż w przyszłości nasza działka będzie miejscem spływu wody opadowej po każdym deszczu. Unikać należy również obszarów podmokłych, nawet tych grząskich okresowo. Taki stan rzeczy zdradza np. bujna roślinność, najczęściej wodolubna, lub chociażby powszechnie znany tatarak pospolity.
LOKALIZACJA WODY GRUNTOWEJ
Pomocna może się okazać również informacja o wodzie gruntowej sprawdzona w studniach zlokalizowanych w sąsiedztwie. W tym przypadku jednak należy dysponować szerszą wiedzą, aby poziom zaobserwowany w studni nie okazał się poziomem niżej leżącej warstwy wodonośnej. Szczególnie istotne znaczenie ma głębokość występowania wody gruntowej. Należy pamiętać o wahaniach zwierciadła wody gruntowej oraz o jej maksymalnych poziomach. Maksymalny poziom wody w gruncie powinien być określony w opinii geotechnicznej, przygotowanej dla terenu budowy. Dzięki wieloletnim badaniom określono zmienność poziomu wody gruntowej w Polsce. W dolinach i na tarasach dużych rzek roczne amplitudy wahań są wysokie, przeciętnie w granicach 3-5 m. Regularne wahania o wyraźnym cyklu rocznym charakteryzujące się wiosennym wezbraniem przypadającym na marzec i kwiecień, są bardzo zróżnicowane: od niewielkich kilkudziesięciocentymetrowych do kilkumetrowych na wyżynach zbudowanych ze skał szczelinowych. Ponadto występują wahania charakteryzujące się rytmem wieloletnim o amplitudach nieprzekraczających 1,5 m. Warto też pamiętać, że niektóre lata bywają suche i poziom wód gruntowych jest wtedy niższy od przeciętnego. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo zalewania lub zawilgocenia piwnic, rezygnuje się z budowy podpiwniczenia albo podwyższa się poziom posadowienia. Można także zastosować technologie zapewniające szczelność piwnic. W tym celu wykorzystuje się betony szczelne lub specjalne materiały izolacyjne. Można stosować jedno i drugie. Są to jednak rozwiązania drogie. W ostatnim czasie dużym problemem są wody opadowe, szczególnie groźne po nawalnych deszczach. Ogromne ilości wody z terenów utwardzonych i dachów budynków spływają wówczas do najniżej położonego punktu w terenie zarówno po powierzchni, jak po stropie utworów nieprzepuszczalnych, nierzadko powodując duże problemy z eksploatacją piwnic budynków. Skutecznym rozwiązaniem może okazać się właściwie zaprojektowany i wykonany drenaż.
PODSADOWIENIE A POZIOM WODY GRUNTOWEJ
Ze względu na warunki gruntowo – wodne dom nie może być posadowiony zbyt płytko, a posadowienie zbyt głębokie (gdy nie jest uzasadnione względami użytkowymi) niepotrzebnie zwiększa koszty budowy. Podjęcie właściwej decyzji umożliwia fachowa ocena podłoża gruntowego. O głębokości posadowienia fundamentów decydują: względy użytkowe (dom z piwnicą lub bez), poziom występowania gruntów nośnych, poziom występowania wody gruntowej, zasięg strefy przemarzania oraz posadowienie budynków przyległych. W przypadku budowy domu podpiwniczonego, fundamenty zwykle oparte są w podłożu na głębokości 2.50 – o 2.80 m pod poziomem terenu. Płytsze posadowienie wymusza wyniesienie piwnic znacznie powyżej poziomu terenu. Zazwyczaj nie wpływa to korzystnie na wygląd domu. Głębokość przemarzania gruntu decyduje o poziomie posadowienia niepodpiwniczonego domu. W gruntach wysadzinowych fundamenty muszą opierać się w podłożu poniżej strefy przemarzania. Grunty wysadzinowe to takie, które zawierają więcej niż 10% drobnych cząstek (mniejszych od 0.02 mm). Niewysadzinowymi gruntami są wszystkie piaski, z wyjątkiem części piasków pylastych oraz piasków gliniastych (piaski gliniaste zaliczane są do grupy gruntów spoistych). W centralnej Polsce w podłożu zbudowanym głownie z glin, fundamenty muszą być oparte na głębokości nie mniejszej niż 1 metr. Warunek ten nie musi być spełniony, gdy fundamenty opierają się w piaskach. Według obowiązujących w Polsce przepisów, w gruntach niewysadzinowych wymagane jest zagłębienie fundamentów równe 0.5 metra. Często zapomina się o tej możliwości i fundamenty schodzą do głębokości jednego metra.
DOGODNA LOKALIZACJA DOMU
Jeżeli projektowany przez nas budynek przylegać ma do budynku sąsiada, nasz fundament powinien być zagłębiony powyżej poziomu posadowienia fundamentów istniejących. Trzeba więc się dowiedzieć, na jakiej głębokości znajdują się fundamenty sąsiednich obiektów. Jeżeli brakuje dokumentacji, konieczne jest wykonanie odkrywek i inwentaryzacja fundamentów. W tym celu można skorzystać także z usług firmy geotechnicznej. Wykop bezpośrednio przy istniejącym budynku musi być odpowiednio zabezpieczony. Każdego roku zdarzają się wypadki, często śmiertelne, w nieumiejętnie wykonanych wykopach. Na koniec należy pamiętać, że budując na zboczu jesteśmy zobowiązani do sprawdzania stateczności skarpy. Dobrze jest też się upewnić czy w podłożu nie znajdują się urządzenia wymagające przełożenia (rury kanalizacyjne, przewody telefoniczne itp.).
OSTATNI DZWONEK POMOCY GEOTECHNIKA
Ostatnim momentem, gdy możemy zasięgnąć dobrej rady geotechnika jest moment, kiedy został już wykonany wykop fundamentowy. W wykopie można zrobić kilka otworów i sprawdzić czy nie czyha jakaś niemiła niespodzianka. Sprawdzone podłoże to gwarancja bezpiecznej budowy. Po otrzymaniu pełnego obrazu tego, co znajduje się pod naszym przyszłym domem, można spokojnie przystąpić do podpisywania umowy kupna działki czy budowy upragnionego domu. Opinia geotechniczna zawiera informacje bardzo praktyczne, pozwalające zaoszczędzić na budowie – bardzo często z wykopu wydobywany jest piasek, który nadaje się do wykorzystania w dalszym etapie wnoszenia naszej inwestycji. Konkludując, należy rozważnie przemyśleć poszczególne etapy budowy domu, zaczynając przede wszystkim od rozmowy ze specjalistą. Cenne porady geologów wówczas okażą się być decydującymi krokami ku zbudowaniu bezpiecznego i spokojnego domu.