Użytkowe poddasze jest rozwiązaniem o wielu atutach, jednak niesie ze sobą też szereg ograniczeń. Decydując się na nie, z pewnością możemy liczyć na możliwość ciekawej aranżacji! Wykorzystanie poddasza pozwala uzyskać dla naszego domu lub mieszkania dodatkową kondygnację. Poddasze jest wymarzonym miejscem do realizacji oryginalnej zabudowy. Należy jednak zwrócić uwagę, że organizacja tego rodzaju przestrzeni, choć pozwala puścić wodze fantazji, niesie ze sobą pewne ograniczenia - nie jest prosta i wymaga precyzyjnego projektu. Jeśli aranżacja poddasza ma zaowocować wygodnymi i dobrze zagospodarowanymi powierzchniami mieszkalnymi, musimy sprawdzić, jaką wysokość ma element, który w głównej mierze narzuca parametry, a tym samym kreuje charakter naszej przyszłej przestrzeni. Mowa tu o ściance kolankowej.
Ścianka kolankowa jest zewnętrzną ścianą poddasza, na której opiera się konstrukcja więźby dachowej. To od jej rozmiaru zależy wysokość pomieszczeń na całym poddaszu. Przyszli mieszkańcy często chcą powiększyć jej powierzchnię. Zwykle jednak nie zdają sobie sprawy z konsekwencji takiej decyzji. Architekci przestrzegają przed znaczącym podwyższaniem jej wysokości. Podniesienie dachu wyższą ścianą uniemożliwi wyglądanie przez okna dachowe, a ich otwieranie bez systemu automatyki wymagać będzie każdorazowo wdrapywania się na krzesło. Wyższa ścianka to również wyższy poziom okapu dachu, co sprawia, że dom traci proporcje wypracowane przez autora. Architekt, opracowując projekty domów, bierze pod uwagę przede wszystkim przeznaczenie poddasza, a także szerokość budynku, typ dachu i jego kąt nachylenia. Do tego dobiera optymalną wysokość ścianki kolankowej, która w przypadku poddasza dla funkcji mieszkalnej zawiera się najczęściej w granicach 80-110 cm. Umiejętne operowanie zabiegami wnętrzarskimi w obszarze styku ściany ze skosem może decydować o atrakcyjności całej kondygnacji.
Niewielka wysokość wspomnianej ścianki i duża powierzchnia pomieszczenia naturalnie kuszą, by tę część domu wykorzystać do przechowywania. W zależności od przeznaczenia pomieszczenia, możemy wykonać podświetlane zabudowy z karton-gipsu, szafki na sporadycznie używaną garderobę lub półki na książki. W łazienkach zastosowanie koszy i długich, wysuwanych szuflad na szynach pozwoli maksymalnie wykorzystać trudnodostępne fragmenty powierzchni wnęk. Doskonale nadają się one do przechowywania akcesoriów kąpielowych. Za taką zabudową mamy możliwość ukrycia systemowych spłuczek oraz wszystkich instalacji sanitarnych bez konieczności kucia ścian. Gdy skosy zaczynają się zdecydowanie wyżej, wtedy można pomyśleć o indywidualnie zaprojektowanych szafach. Przy zabudowie wzdłużnej ścięciu ulegają wyłącznie półki i boczne ścianki. Drzwi nadal są w formie prostokątów. Zabudowując ścianę wchodzącą pod skos, możemy zastosować drzwi ścięte - przesuwane lub składane. Dzięki takim rozwiązaniom zyskujemy dużo miejsca do przechowywania, a pokoje na poddaszach są w pełni funkcjonalne. W sytuacji, gdy szkoda nam powierzchni pod zabudowę i mamy do czynienia z bardziej eksponowanymi pomieszczeniami, na styku ściany i skosu czasem warto zastosować dodatkowe, subtelne oświetlenie zalistwowe (np. węże LED). Takie elementy nabierają uroku wieczorem, zwłaszcza, gdy są dopełniane delikatnym ogniem świec. Zastosowanie takich listew w wyżej wymienionym miejscu to również dobry sposób do zatuszowania ewentualnych, często spotykanych tu nierówności. Równie ważne jak samo zagospodarowanie przestrzeni jest umiejętne wykorzystanie okien połaciowych. To one odpowiadają za atmosferę i pomagają zamienić nasze mieszkania w przytulne, pełne uroku i dobrego smaku pomieszczenia. Zapewniają odpowiednią ilość naturalnego światła na poddaszu i idealnie pasują do każdego wnętrza. W zależności od projektu, znajdują zastosowanie w niezliczonej ilości kombinacji, układów i rozmiarów. Duże pole do popisu dają szczególnie adaptowane od zera, nieeksploatowane wcześniej poddasza. Istnieje wówczas możliwość takiego umiejscowienia okien, by idealnie współgrały z zaplanowaną funkcją. Bardzo atrakcyjnie wyglądają układy okien skupionych w grupy – po kilka sztuk. Mniejsze możliwości manewru mamy przy realizacji projektów typowych, zwłaszcza przy dachach z dużą liczbą lukarn. Należy pamiętać o ich lokalizowaniu w obrębie planowanych szaf i garderób.
Obecność słupów, kominów oraz innych elementów konstrukcji dachu ma również duży wpływ na kształt układu funkcjonalnego poddasza. Słupy powinny być ukryte w ścianach lub usytuowane tak, aby nie przeszkadzały w aranżacji pomieszczeń. Nie zawsze jest to możliwe ze względu na konstrukcję dachu. Ciekawie rozwiązana zabudowa takich filarów często jednak zamienia je z niechcianego elementu w główną atrakcję poddasza i decyduje o ostatecznej estetyce wnętrza. W sytuacji, kiedy nie możemy ukryć całej konstrukcji dachu, czasem warto wyeksponować jej fragmenty, by stanowiły samoistną dekorację wnętrza. Można użyć wysokiej jakości drewna, ale powinniśmy uwzględnić to już na etapie zamawiania więźby dachowej. Zabudowując istniejące elementy, musimy również pamiętać o właściwościach konstrukcji dachowych wynikających z fizyki budowli i pracy więźby dachowej, często wykonywanej z drewna o różnym poziomie wilgotności. Praca tych elementów, zwłaszcza w początkowym okresie od powstania obiektu, często skutkuje pęknięciami i rysami na pozbawionych dylatacji i nieraz nazbyt sztywno osadzonych częściach zabudowy.
Dokonując przebudowy poddasza, często istotnie zmieniamy parametry wnętrza. Wówczas ważne jest umiejętne obliczenie jego nowej powierzchni. Na podstawie tego właśnie parametru właściciel lokalu uiszcza podatek od nieruchomości (od powierzchni użytkowej budynków lub ich części). Chcąc obliczyć jego ostateczną wartość, musimy pamiętać o kilku ważnych informacjach. W świetle obowiązujących przepisów możemy się posłużyć następującymi normami:
PN-70/B-02365 Według polskiej normy PN-70/B-02365 powierzchnia użytkowa to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń z wyłączeniem pomieszczenia technicznego, garażu, pomieszczenia gospodarczego i strychu (przy sumowaniu powierzchni nie uwzględnia się tynków i okładzin ściennych). PN-70/B-02365 stosuje się w projektach nadbudowy i rozbudowy części budynku niewyodrębnionych funkcjonalnie oraz w projektach przebudowy, modernizacji lub zmiany przeznaczenia części budynku istniejącego. Wówczas należy stosować takie same zasady obliczania (np. wg PN-70/B-02365), jakie były przyjęte w projekcie budowlanym, na podstawie którego został wzniesiony budynek.
Powierzchnię użytkową na poddaszu oblicza się następująco:
• powierzchnię pomieszczeń o wysokości powyżej 2,20 m liczy się w 100%
• powierzchnię pomieszczeń o wysokości od 1,40 m do 2,20 m liczy się w 50%
• powierzchnię pomieszczeń o wysokości poniżej 1,40 m nie wlicza się.
ISO-PN-ISO 9836:1997 • Według normy ISO-PN-ISO 9836:1997 powierzchnia użytkowa to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń w stanie wykończonym, gdzie powierzchnię poniżej 1,90 m uznaje się za powierzchnię pomocniczą i nie wlicza się jej do powierzchni użytkowej budynku. • Ustalenia normy PN-ISO 9836:1997 mogą być stosowane w projektach budowlanych budynków nowo wznoszonych, odbudowywanych, a także nadbudowywanych i rozbudowywanych, jeżeli zakres nadbudowy i rozbudowy obejmuje wyodrębnioną funkcjonalnie część budynku.
Różnice między normami budowlanymi
PN-70/B-02365 PN-ISO 9836 Skosy oblicza się zależnie od wysokości: • powyżej 2,20 m i większej liczy się w 100%, • od 1,40 m do 2,20 m liczy się w 50%, poniżej 1,4 m nie wlicza się Skosy liczy się w całości zgodnie z powierzchnią podłogi, ale dzieli się na dwie części: • część o wysokości 1,9 m i więcej • część o wysokości poniżej 1,9 m, którą zalicza się wyłącznie do powierzchni pomocniczej
Chcąc wydobyć pełną urodę poddasza musimy pamiętać o jego specyfice i elementach, które się na nią składają. Pełna świadomość technicznych uwarunkowań pozwoli nam lepiej kształtować przestrzeń i cieszyć się z efektów zastosowanych zabiegów estetycznych.