Schody są jednym z podstawowych elementów budynku, który łączy ze sobą różne poziomy powierzchni użytkowej obiektu lub terenu. Ogniotrwałe ściany obudowujące schody oraz przykrycie materiałem ogniotrwałym to wymóg dotyczący schodów w budynkach przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Schody z obudową tworzą klatkę schodową.
Elementy składowe
Stopnice i podstopnice to składowe jednego stopnia. Te z kolei składają się na bieg schodów. Biegi wraz ze spocznikami i balustradami tworzą schody.
Stopnica to pozioma płaszczyzna stopnia, jego szerokość. Nazywa się ją także przednóżkiem. Podstopnica to pionowa płaszczyzna stopnia, jego wysokość. Zwana jest również przednóżkiem. Spoczniki to płaszczyzna stanowiąca początek lub koniec biegu schodów. W budynkach wielopiętrowych występuje również jako spocznik międzypiętrowy oddzielający dwa biegi schodowe.
Wymiary schodów
Prawo budowlane (Dz. U. 2013 poz. 1409, Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. „Prawo budowlane”) jednoznacznie określa wymiary schodów. Maksymalna wysokość to:
• w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych i budynkach użyteczności publicznej – 16 cm;
• w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych – 19 cm;
• schody prowadzące do piwnic i strychów – 20 cm;
• pozostałe schody – 17,5 cm.
Wysokość stopnia określa się z wzoru na podstawie długości kroku ludzkiego: s = (60-65)-2h (cm), gdzie s jest szerokością podnóżka, a h jest jego wysokością.
Szerokość biegu określona jest również w wymienionej Ustawie i powinna mieć minimum:
• w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych – 70 cm;
• schody prowadzące do piwnic lub strychów – 90 cm;
• w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych i pozostałych – 100 cm.
Ilość stopni w jednym biegu nie powinna przekraczać osiemnastu, szerokość spocznika międzypiętrowego powinna być przynajmniej tej samej szerokości, co bieg schodów, a w przypadku spocznika, z którego drzwi prowadzą do pomieszczeń, szerokość powinna być powiększona o 20 cm.
Balustrada powinna mieć minimum:
• w budynkach do 22 m – 90 cm wysokości;
• w budynkach między 22 a 30 m – 100 cm wysokości.
Całe schody powinny być oświetlone światłem dziennym z okien lub świetlików. Aby można było skutecznie przeprowadzić akcję ewakuacyjną w sytuacji zagrożenia, należy połączyć klatkę schodową z przestrzenią otwartą lub z zewnętrzną częścią domu.
Podział schodów
Schody możemy podzielić ze względu na wiele czynników. Są to:
• położenie;
• przeznaczenie użytkowe;
• kształt w rzucie poziomym;
• kąt nachylenia;
• ognioodporność;
• materiał, z jakiego schody są wykonane;
• konstrukcja schodów.
Aby odpowiednio dobrać konstrukcję, materiał i kształt schodów, musimy trafnie ocenić nasze potrzeby i skonsultować decyzję z projektantem. Specjalista, wykonując projekt domu, odpowiednio dobierze podparcie schodów i uwzględni potrzeby użytkowników.
Położenie
Wewnątrz domu, na zewnątrz czy jako oddzielna konstrukcja w postaci schodów terenowych? Schody wewnętrzne powinny być na tyle szerokie, by sprzyjały bezpieczeństwu oraz wygodzie. Schody zewnętrzne powinny być przed wszystkim bezpieczne zimą, kiedy śnieg i lód często powodują upadki. Aby użytkownicy nie ślizgali się na schodach, należy wykorzystać system antypoślizgowy zwany groszkowaniem.
Przeznaczenie użytkowe
Schody główne powinny być umiejscowione w takim miejscu, by mogły spełniać swoją reprezentacyjną rolę. Ich wygląd stawiany jest więc ponad funkcjonalność.
Schody służbowe są charaktery
styczne dla rezydencji, gdzie kuchenna klatka schodowa prowadzi na wyższe kondygnacje, pozwalając pracownikom właściciela na dyskretne przemieszczanie się po domu i wypełniane swoich obowiązków.
Schody piwniczne służą nam do bezpiecznego oraz szybkiego dostania się do najniższej kondygnacji domu. Funkcję schodów ewakuacyjnych pełnią często klatki schodowe główne. Zdarza się, że budynki posiadają również schody ewakuacyjne w formie schodów zewnętrznych stalowych czy oddzielnych klatek schodowych oznaczonych jako „droga ewakuacyjna”. Schody techniczne mają zapewnić bezpieczne dostanie się do urządzeń np. na dachach budynków. Powinny mieć barierkę zabezpieczającą i być stabilnie przytwierdzone do podłoża, aby nie stwarzać zagrożenia.
Kształt w rzucie poziomym
Kształt schodów, ich długość i szerokość zależy od funkcji budynku. Jeśli mamy do czynienia z budynkiem użyteczności publicznej, musimy zaprojektować schody tak, by swobodnie mogły się po nich poruszać tłumy ludzi, nie powodując przy tym niebezpieczeństwa. Kierunek ruchu po schodach pozwala rozróżnić schody prawostronne i lewostronne. Wśród wszystkich rodzajów schodów wyszczególnić możemy schody jednobiegowe, dwubiegowe, trójbiegowe oraz kręte. Każdy z biegów może mieć inne warianty: schody łamane, jednokierunkowe, dwukierunkowe, powrotne, rozdzielone wachlarzowe. Wyróżniamy kilka podstawowych rodzajów schodów w zależności od kształtu rzutu i liczby biegów:
• jednobiegowe jednokierunkowe;
• dwubiegowe jednokierunkowe;
• trójbiegowe jednokierunkowe;
• zespolone dwustronne;
• jednobiegowe łamane;
• dwubiegowe łamane;
• trójbiegowe łamane;
• czterobiegowe łamane;
• zespolone łamane;
• jednobiegowe powrotne;
• dwubiegowe powrotne;
• trójbiegowe powrotne;
• zespolone powrotne;
• rozdzielone;
• jednobiegowe wachlarzowe;
• dwubiegowe wachlarzowe;
• kręte z rdzeniem;
• kręte bez rdzenia.
Kąt nachylenia schodów
W zależności od kąta nachylenia, schody dzielą się na trzy rodzaje: pochylnie, schody i drabiny. Pochylnie to schody mające spadek do 20% (11°). Wśród schodów wyróżniamy pięć typów: terenowe (od 11° do 18°), łagodne (od 18° do 25°), normalne (od 25° do 35°), strome (od 35° do 45°) oraz drabiniaste (od 45° do 60°). Drabiny dzielą się na dwa typy: nachylone (od 60° do 80°) i pionowe (od 80° do 90°). Schody ruchowe mogą mieć od 0° do 32° nachylenia. Główna klatka schodowa to najczęściej schody o nachyleniu od 18° do 32°, a boczne klatki schodowe mogą być nachylone o wartość między 32° a 60°. Najwygodniejsze schody znajdują się w przedziale od 35° do 45° nachylenia. Schody drabiniaste to przede wszystkim schody pomocnicze bez podstopnic. Drabina nachylona od 60° do 75° natomiast zawsze jest drabiną z poręczą.
Ognioodporność
Odporność pożarowa pozwala rozróżnić schody: ognioodporne, ognioochronne i nieognioochronne. Ognioodporność jest gwarantowana dzięki użyciu materiałów niepalnych i trudnopalnych, które nie rozprzestrzeniają ognia. Wymagana jest tu duża zdolność izolacyjna odpowiadająca klasie odporności pożarowej „B”.
Schody ognioochronne są wykonane z elementów trudnopalnych, które nie rozprzestrzeniają ognia o średniej zdolności izolacyjnej odpowiadającej klasie odporności pożarowej „C”.
Schody nieognioochronne wykonuje się z materiałów palnych, które nie rozprzestrzeniają ognia o małej zdolności izolacyjnej, odpowiadającej klasie odporności pożarowej „D” lub z materiałów palnych, które słabo rozprzestrzeniają ogień, odpowiadające klasie odporności pożarowej „E”.
Materiał
Materiał schodów dopasowany jest do konstrukcji budynku, a także wymagań, jakie powinny spełniać. Wśród najbardziej popularnych materiałów możemy wyróżnić: drewno, cegłę, k
amień, beton, żelbet oraz stal. Mamy również możliwość stosowania materiałów mieszanych, by móc uzyskiwać określone rezultaty wytrzymałościowe i dekoracyjne.
Konstrukcja schodów
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, "konstrukcja schodów (...) służących komunikacji ogólnej w budynk
u mieszkalnym (...) nie może być podatna na wywoływane przez użytkowników drgania”. Oznacza to, że schody muszą być odpowiednio zakotwione w ścianach nośnych klatki schodowej lub opierać się na podłożu w sposób, który nie budzi wątpliwości, co do bezpieczeństwa wszystkich korzystających z nich osób.
Schody dzielimy na następujące typy:
• o stopniach wspornikowych;
• o biegach wspornikowych;
• oparte na belkach policzkowych;
• wolno podparte;
• o brzegach wspornikowych;
• spiralne prętowe lub spiralne płytowe.
Możemy je również podzielić pod względem pracy, jaką wykonują. Są to schody pracujące jako układy:
• płaskie;
• płytowe;
• prętowe;
• przestrzenne o elementach ze złożonym stanem naprężeń.